Wat willen we blijven herkennen uit onze eigen schooltijd? En waar zien we leerlingen nu mee worstelen? Dit proces is nooit af. In een reeks artikelen beschrijven we in welke richting X11 zich verder wil ontwikkelen en waarom. Dit houdt onze visie en aanpak transparant en biedt mogelijkheid tot gesprek hierover.

Vertrouwde manieren

We grijpen soms terug op oude vertrouwde manieren van omgaan met situaties en leren. Veel onderdelen van dit onderwijs herkennen we nog elke dag; klassen, docenten, schoolgebouwen, toetsen en examens. Wanneer je bezig bent met het vormgeven van nieuwe manieren, neem je altijd een beetje mee van wat je zelf ervaren hebt. Dat is logisch en vaak ook goed. Die ene docent die zo levendig kon vertellen, de gezelligheid van bij een groep horen, het worstelen met lastige informatie totdat je het onder de knie kreeg. Het gevoel van succes en soms ook van teleurstelling wanneer iets niet lukt. Allemaal vormende ervaringen.

Ontwikkelingsgericht onderwijs

Ook docenten van X11 nemen eerdere ervaring mee in het vormgeven van het onderwijs. Wat daarvan past bij de huidige en toekomstige maatschappij? Dat onderzoeken we continu. In deze reeks artikelen lees je wat zichtbaar is op X11 en waar we ons verder in willen ontwikkelen.

Artikelenreeks over ontwikkelingsgericht onderwijs

In een reeks artikelen lichten we iedere keer vanuit een andere invalshoek hoe we op X11 vormgeven aan belangrijke onderdelen van ontwikkelingsgericht onderwijs. Het eerste artikel in de reeks geeft meer verduidelijking over het concept van ontwikkelingsgericht onderwijs en de zone van naaste ontwikkeling. Vervolgens posten we om de paar dagen een nieuw artikel in de reeks, gericht op wat zichtbaar is op X11 en elk met een eigen thema:

• Artikel 1 Ontwikkelingsgericht onderwijs en de zone van naaste ontwikkeling
• Artikel 2 Ontwikkelingsgericht onderwijs en groei en leren
• Artikel 3 Ontwikkelingsgericht onderwijs en persoonsvorming
• Artikel 4 Ontwikkelingsgericht onderwijs en pedagogisch klimaat
• Artikel 5 Ontwikkelingsgericht onderwijs, voorbeelden en toekomst

Ontwikkelingsgericht onderwijs en de zone van naaste ontwikkeling

In een reeks artikelen beschrijven we in welke richting X11 zich verder wil ontwikkelen en waarom. In dit artikel onderzoeken we de zone van naaste ontwikkeling. Ontwikkelingsgericht onderwijs gaat ervan uit dat ieder kind ontwikkelbaar is. De ontwikkeling van een kind is te beïnvloeden en het is geen vaststaand lineair proces. Betekenisvolle activiteiten en inhoud leveren een belangrijke bijdrage aan deze ontwikkelings- en leerprocessen.

Leren vanuit de eigen ontwikkeling

De leerling ontdekt vanuit zijn eigen ontwikkeling wat op het randje van zijn kunnen ligt en wat hij/zij nog niet kan. Door middel van observatie en gesprek zoekt de docent wat de leerlingen zelf willen en al (bijna) kunnen. Daar stemt de docent het onderwijsaanbod op af. Op basis van reflectie past de docent het aanbod van activiteiten weer aan. Hierbij wordt uitgegaan van het motiverende effect van zowel uitdagen als succes ervaren.

Belang van de context

Bij ontwikkelingsgericht onderwijs staat de persoonsontwikkeling van leerlingen centraal. De gedachte is dat de ontwikkeling van de leerling beïnvloed wordt door de context en de cultuur om de leerling heen i.p.v. door alleen de specifieke kennis en vaardigheden die worden overgedragen. Zingeving, of betekenisgeving is erg belangrijk. Het geleerde moet intern worden opgenomen, het moet iets met de lerende te maken hebben of krijgen. Ook is het van belang dat de leerling weet wat het nut is van het geleerde. Daarnaast moet de leerling in staat zijn om het geleerde in verschillende contexten toe te passen.

Vygotsky over de zone van naaste ontwikkeling

Ontwikkelingsgericht onderwijs kent een aantal onderleggers, één van de bekendste hiervan is de theorie van Vygotsky over de zone van naaste ontwikkeling (Ruijters, 2012). Deze theorie gaat ervanuit dat de ontwikkeling van een kind een vast, continu en natuurlijk groeiproces is, waarop de opvoeding en het onderwijs zich zou moeten afstemmen. Binnen leersituaties dienen leerlingen een actieve rol te hebben. Zij werken samen met elkaar en met de docent.

Zone van naaste ontwikkeling, Vygotsky

Sociaal-constructivisme

Het ontwikkelingsgericht onderwijs past bij het sociaal-constructivisme. Het sociaal constructivisme is een leertheorie die ervan uitgaat dat leerlingen zelf betekenis verlenen aan hun omgeving en dat sociale processen hierbij een prominente rol spelen. Kennis wordt door iedere leerling op een eigen wijze geconstrueerd, waarbij men sterk wordt beïnvloed door de reacties en opvattingen in de sociale omgeving. Kennis ontstaat als leerlingen bereid zijn kennis te delen en samen verder te ontwikkelen. Leren is een sociaal proces en de kwaliteit van het leren wordt bepaald door de interactie met elkaar en de docent. Vygotsky gaat ervanuit dat leren niets te maken heeft met fases, herhaling of eraan toe zijn. Hij richt zijn ogen niet op standaard-tests maar op het volgende, hogere niveau, op datgene wat uitdaagt en bijna binnen handbereik ligt.

Meer lezen over ontwikkelingsgericht onderwijs

Mocht je het interessant vinden om meer te lezen over ontwikkelingsgericht onderwijs, Vygotsky of sociaal-constructivisme, dan zijn dit nog enkele interessante artikelen en boeken die tevens gebruikt zijn om dit artikel te schrijven

• Artikel over de leertheorie van Vygotsky uit de Canon van het leren
• Boek: Mind in Society, L. S. Vygotsky
• Website over sociaal constructivisme